مطالعه‌ی سبک‌شناسانه‌ی معماری دوره پهلوی اول در استان گیلان (نمونه مورد مطالعه: بناهای دولتی)

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب

2 استادیار معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین، ایران

چکیده

هر موضوع و فکری، «شکل» و «قالبی» را برای تعبیر لازم دارد؛ در واقع خوانندگان یک اثر هنری از روی مطالعه‌ی «شکل اثر»، معنی‌ای را که هدف هنرمند بوده را درمی‌یابند. از سوی دیگر، مطلب یا فکر اصلی یک اثر هنری، «شکل» آن را تعیین می‌کند و همین یگانگی «فکر و شکل» یا «معنی و صورت» است که بنیاد «سبک» یک هنرمند یا دوره تاریخی را تشکیل می‌دهد و می‌تواند مبنای پایه‌ای برای شناخت کلیت فرهنگی هر عصر باشد. از همین رو، شناخت و تحلیل چگونگی‌های شکلی، مفهومی، فنی و کاربردی فضای ساخته‌شده در دوره پهلوی اول که از طریق ساخت بناهای حکومتی- دولتی به منصه‌ی ظهور رسیدند، حائز اهمیت می‌باشد زیرا یک اثر هنری به تنهایی اهمیتی ندارد بلکه «عموم آثار» یا «فضای پایه‌ی زمانی خاص» که این آثار پدید آورده‌است، مهم است. لذا سوال پژوهش بدین صورت است که حکومت پهلوی اول با چه سبکی از معماری توانست رویکردهای «ملی‌گرایی» و «تجددطلبی» خود را در استان گیلان پیاده‌سازی کند؟ از این رو، با توجه به ماهیت کاربردی تحقیق و نیاز به بررسی و مطالعات توصیفی- تطبیقی اسناد و مدارک مرتبط با نمونه‌های مورد مطالعه، این تحقیق از نوع کیفی و روش آن تحلیلی، مقایسه‌ای و تطبیقی بوده و گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه‌ای می‌باشد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد بر اساس اعتقاد رضاخان مبنی بر توریستی بودن منطقه شمال ایران(به ویژه استان گیلان)، با استفاده از «الگوهای معماری اروپایی» برگرفته از «سبک نئوکلاسیک» توانست بناهای دولتی را تبدیل به نماد و خاستگاه تفکر تجددطلبی، نوپردازی و نووارگی حکومت پهلوی اول در استان گیلان نماید، به گونه‌ای که آوازه‌ی استان به ویژه شهرهای رشت و بندرانزلی همه‌جا، به ویژه در پایتخت ایران، زبانزد شده بود و همگی آن را «فرنگستان ایران» می‌نامیدند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Stylistic Study of the Architecture of the First Pahlavi Period in Gilan Province (Study Sample: Government Buildings)

نویسندگان [English]

  • Erfan Khasm Afkan Nezam 1
  • Jamaleddin Soheili 2
1 Faculty of Art and Architecture, Islamic Azad University, South Tehran Branch
2 Assistant Professor, Islamic Azad University of Qazvin
چکیده [English]

In Iran, "architecture" has always been part of the language of power and politics, and rulers have always tried to show their values and identity to society through architecture. In an authoritarian society where the aesthetics of politics and the staging of mass governments are part of the fabric and root of the legitimacy of their power, the entanglement of "politics" and "architecture" is doubly apparent. Therefore, it is important to know and analyze the formal and conceptual aspects of space created in the first Pahlavi period, which emerged through the construction of government buildings. Therefore, the research question is that with what style of architecture was the first Pahlavi government able to implement its "nationalist" and "modernist" approaches in Gilan province? The present article, entitled "Comparative study of the stylistic architecture of the first Pahlavi period in Gilan province", investigates the styles that were considered in terms of time in the first two decades of the fourteenth century (1304-1320 AHS). Due to the practical nature of the research and the need for descriptive-comparative studies and documents related to the studied samples, this research is of a qualitative type and its method is analytical, comparative and comparative and the collection of information is a library. Comparative method is mainly qualitative in nature in which comparable data are used in at least two societies and their similarities and differences are compared, because it is not the work of art alone that matters, but the "generality of the work" or the "specific space-time space" that it creates. The results of the analysis of specialized texts, the nostalgic desire for "Transition from Tradition to Modernity (Modernism)" and "Return to the Past with Authority and Glory(nationalism)" formed the essence of the worldview of "Reza Khan's Imperial Theory" in the first Pahlavi period. Gives. This worldview and philosophy of thought, like literature and architecture, were just one of the areas of its emergence that emerged through the construction of government buildings. For each of the buildings, we achieved common themes that "Common Features" express the features that can be clearly seen and evaluated in the architectural works of the first Pahlavi period in Gilan province and the government was able to express their will. "Northern Iran is a tourist area." Therefore, in choosing the approach by the government, the "model of modern European urbanism" with all its unique features was considered, which shows most of the "contemporary economic origin" so that Gilan province as the “origin of modern thinking, modernization and Innovation” The field of architecture and urban planning of the first Pahlavi government was known to the extent that everyone called it "Europe of Iran".

کلیدواژه‌ها [English]

  • Comparative Study
  • Stylistics
  • Architecture of the first Pahlavi Period
  • Government Buildings
  • Gilan Province
- آریان‌پور، ا. (1340). کوششی برای تنظیم روش‌های هنرشناسی، مجله سخن، 12(7): 796- 805.
- ایرجی، ج.، نوروز برازجانی، و. (1396). تأثیر معماری نیکلای مارکف بر هویت شهر تهران، نشریه علمی مطالعات ملی، 18(70): 133- 144.
- بانی‌مسعود، ا. (1399). معماری معاصر در ایران؛ از سال 1304 تا کنون، چاپ دوم، مشهد: کتابکده کسری.
- باور، س. (1389). نگاهی به پیدایی معماری نو در ایران. تهران: نشر فضا.
- بمانیان، م.، جهان‌بخش، ح.، جعفری‌ها، ر.، دل‌زنده، ع. (1400). بررسی تطبیقی معماری و شعر در عصر صفوی بر پایه پیچیدگی‌های سبک‌شناختی آن. دوفصلنامه علمی اندیشه معماری، 5(9): 84- 100.
- بهار، م. (1349). سبک‌شناسی- جلد اول، تهران: چاپخانه سپهر.
- تارنمای دانشنامه تاریخ معماری و شهرسازی ایران. <http://www.iranarchpedia.ir> .
- حبیبی، م.، اهری، ز. (1400)، شرح جریان‌های فکری معماری و شهرسازی در ایران معاصر با تأکید بر دوره زمانی 1357- 1383، چاپ ششم، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی (چاپ اول: 1385).
- حقیر، س. (1387)، سبک‌شناسی «آر- نوو» در معماری معاصر ایران، نشریه علمی هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، (35): 63- 74.
- حیدری دلگرم، م. (1395). سبک‌شناسی معماری ایرانی در دوره اسلامی. رساله دکتری، استاد راهنما: محمدرضا بمانیان، استاد مشاور: مجتبی انصاری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس.
- حیدری دلگرم، م.، بمانیان، م.، انصاری، م. (1395). محمدکریم پیرنیا و دونالد ویلبر؛ تفاوت مقاصد و عناصر روایت سبکی. دوفصلنامه علمی مطالعات معماری ایران، (10): 31- 48.
- خجسته‌قمری، م.، سلطان‌زاده، ح. (1399). تأثیر معماری بناهای حکومتی و دولتی بر هویت شهر تبریز(1300 تا 1320 ه.ش.). فصلنامه علمی مطالعات ملی، 83(3): 123- 150.
- درگاهی، م. (1383). جایگاه معنی در سبک‌شناسی شعر فارسی. نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، (193): 35- 49.
- دهخدا، ع. (1377). لغت‌نامه دهخدا- جلد نهم(زراد- شمس). چاپ دوم، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
- سهیلی، ج.، دیبا، د. (1389)، تأثیر نظام‌های حکومتی در ظهور جنبش‌های ملی‌گرایانه معماری ایران و ترکیه، نشریه علمی باغ نظر، 7(14): 27- 44.
- سیدی‌ساروی، م.، پورمند، ح.، ابوئی، ر. (1397). تبیین الگوی سبک‌شناسی معماری اسلامی(با نگاه به آراء سنت‌گرایان). نشریه علمی معماری اقلیم گرم و خشک، 6(8): 101- 117.
- صارمی، ع. (1374). مدرنیته و رهاوردهای آن در معماری و شهرسازی ایران. نشریه گفتگو، (10): 57- 70.
- عظیمی، ناصر. (1399)، تاریخ گیلان(از آمدن سردار سپه تا برافتادن رضاشاه)، رشت: فرهنگ ایلیا.
- غیاثی، م. (1368)، درآمدی بر سبک‌شناسی ساختاری، تهران: انتشارات شعله اندیشه.
- فتوحی، م. (1390). سبک‌شناسی، نظریه‌ها و رویکردها و روش‌ها. تهران: انتشارات سخن.
- فلامکی، م. (1391)، شکل‌گیری معماری در تجارب ایران و غرب، چاپ سوم، تهران: نشر فضا (چاپ اول: 1371).
- قبادیان، و. (1392)، سبک‌شناسی و مبانی نظری در معماری معاصر ایران، چاپ سوم، تهران: مؤسسه علم معمار رویال.
- کانال معماران معاصر گیلان. <http://www.instagram.com/contemporary_architecture_gilan> .
- کیافر، ع. (1397)، آتشگهی در خواب آتش‌ها: روزنی بر شهر و معماری در این دیار، این روزگار...، مشهد: کتابکده کسری.
- کیانی، م. (1383)، معماری دوره پهلوی اول، دگرگونی اندیشه‌ها، پیدایش و شکل‌گیری معماری دوره بیست‌ساله معاصر ایران، تهران: مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.
- گاردنر، ه. (1385)، هنر در گذر زمان، ترجمه: محمدتقی فرامرزی، چاپ پنجم، تهران: انتشارات آگاه.
- ماینر، ورنن ه. (1390). تاریخ تاریخ هنر: سیری در تاریخ تکوین نظریه هنر، ترجمه: مسعود قاسمیان، تهران: فرهنگستان هنر.
- مختاری طالقانی، ا. (1390)، میراث معماری مدرن ایران، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
- معین، م. (1388). فرهنگ فارسی یک جلدی. گردآوری: عزیزاله علیزاده، چاپ چهارم، تهران: انتشارات راه رشد.
- مهدوی‌نژاد، م.، رضائی‌قهرودی، ص. (1398)، بازخوانی و تطبیق معیارهای ارزش‌گذاری جهانی برای آثار معماری صنعتی، فصلنامه علمی مرمت و معماری ایران، 9(17): 21- 37 .
- میرمیران، ه.، اعتصام، ا. (1388). معماری معاصر ایران: 75 سال تجربه بناهای عمومی(1300 تا 1375 هجری‌شمسی). تهران: شرکت طرح و نشر پیام سیما.
- میری‌نژاد، س. (1392)، رمانتیسم در معماری معاصر ایران(با تأکید بر معماری دوره پهلوی دوم پس از سال 1332 شمسی)، نشریه علمی هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، 18(1): 91- 102.
- ندیمی، ه.، ابوئی، ر.، مرادی، ز. (1398). تبیین مفهوم سبک‌شناسی معماری با معرفی رویکرد جدید در سبک‌شناسی معماری ایران(با انگیزه حفاظت معماری). نشریه علمی معماری اقلیم گرم و خشک، 7(10): 1- 29.
- نصر، ح. (1380). معرفت و معنویت، ترجمه: انشاءا... رحمتی، تهران: انتشارات سهروردی.
- نورگارد، ن.، بوسه، ب.، مونتورو، ر. (1393)، فرهنگ سبک‌شناسی، تهران: نشر مروارید.
- نیک‌منش، م. (1382). طرحی در طبقه‌بندی سبک‌های ادب فارسی. پژوهشنامه علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی، (37): 133- 145.
- Fielding, Roy Thomas. (2000), Architecture Style and the Design of Network-Based Software Architecture, University of California Irvine.
- Schapiro, M. (1953), “Style”, University of Chicago Press, p. 287.
- Schuon, Frithjof. (1959), Principles and Criteria of Art: in Language of the Self, Ganesh.
- Style. (2022), Definition of style noun from the Merriam-Webster Dictionary, Retrieved from: https://www.merriam-webster.com/dictionary/style [Visited: 8/18/2022, 19:25].
- Style. (2022), Definition of style noun from the Oxford Advanced Learner's Dictionary, Retrieved from: https://www.oxfordlearnersdictionaries.com/definition/english/style_1#style_idmgs_1 [Visited: 8/18/2022, 15:45].
- Zhu, Hong. (2005), Software Design Methodology: From Principles to Architectural Styles, Butterworth- Heinemann.